Jak oświetlać tereny zielone, aby były piękne i bezpieczne, a niebo nad miastem wolne od świetlnego smogu?

Oświetlenie parkowe i ogrodowe budzi wiele obiekcji przyrodników i miłośników astronomii. Nie chodzi o to, by w ogóle ich nie oświetlać – parki stają się wówczas bezpieczniejsze i zachęcają do aktywnego spędzania czasu po zmroku. Problem tkwi jedynie w nadmiernym oświetleniu, które utrudnia obserwacje astronomiczne i negatywnie wpływa na nasz system rytmu okołodobowego. Jak mądrze oświetlać zatem tereny zielone?

Oświetlenie parkowe kojarzy się nam przeważnie ze stylowymi, przypominającymi nieco te gazowe oprawami parkowymi. Często spotykane są też nowoczesne szklane kule na wysokim maszcie. Każda z tych opraw wprowadza w oświetlanej przestrzeni nastrojowy klimat, ale niestety żadna nie oświetla parkowych alejek w odpowiedni sposób. W czym tkwi problem?

Przyjrzyjmy się bliżej konstrukcji oprawy w kształcie transparentnej kuli. Gdzie kierowane jest emitowane przez nią światło? Niestety wszędzie, tylko nie na chodnik… Zaledwie 40% emitowanego przez nią światła pada bowiem na ziemię, pozostałe 60% niestety ucieka w kosmos.

W przypadku opraw posiadających górną przesłonę sytuacja wygląda nieco lepiej, bo światło nie jest rozprowadzane na wszystkie strony, lecz na boki. Taka oprawa parkowa wciąż nie oświetla jednak wystarczająco chodnika. Szacuje się, że marnowane jest ok. 20% światła emitowanego przez tego typu oprawy.

Tym sposobem oprawy parkowe nie tylko zanieczyszczają niebo nad miastem rozproszonym światłem, ale powodują też ogromne straty energii. Potwierdzają to nie tylko opinie ekspertów, ale także przykłady wdrożeń nowoczesnych, ekologicznych rozwiązań. W Uppsali (Szwecja), gdzie w związku z 150 urodzinami parku Stadsträdgården wysłużone oprawy z lampami sodowymi zamieniono na nowoczesne oprawy LED, zużycie energii udało się zmniejszyć o 9 000 kW w skali roku.

Przyjazne środowisku oprawy parkowe to takie, które kierują 100% światła ku dołowi ( w tzw. „dolną półprzestrzeń”). Najlepiej sprawdzają się w tej roli oprawy, takie jak Philips Quebec LED. Zabudowana osłona nie pozwala bowiem światłu na ucieczkę w innych kierunkach.

Także oprawy w nieco bardziej klasycznej formie np. z czaszą zbliżoną do stożka spełniają warunki ochrony ciemnego nieba. Dotyczy to jednak wyłącznie opraw, które zamiast lamp rtęciowych czy lamp sodowych wykorzystują moduły LED, emitujące bardziej skupione związki światła. Przykładem takiego produktu są oprawy z serii Philips CristalCity czy zastosowane w Uppsali oprawy Metronomis LED Fluid. 

Poza kształtem oprawy ważna jest także jej wysokość. Nie może być ona ani zbyt wysoka (wówczas alejki będą niedoświetlone), ani za niska (tym sposobem powstają ciemne strefy pomiędzy latarniami). Najlepiej, aby oprawa mierzyła ok. 3-4 m i była umieszczona możliwie jak najbliżej chodnika.

Parki i skwery należy oświetlać światłem ciepłym o temperaturze barwowej w przedziale 3600-3700K. Wynika to stąd, że wieczorami powinniśmy unikać światła o dużej ilości barwy niebieskiej w widmie, które ma właściwości pobudzające, w związku z czym może utrudniać zasypianie.

Wspomniane przy okazji opraw stożkowych źródła LED to obecnie jedno z najlepszych dostępnych rozwiązań stosowanych do oświetlenia parków i zielonych skwerów. To głównie im zawdzięczamy wspomniane na wstępie oszczędności. LEDy pobierają bowiem nawet 80% mniej energii niż tradycyjne źródła światła. Ich ogromną zaletą jest również krótki rozruch, dzięki czemu można stosować je w synchronizacji z czujnikami światła dziennego i czujnikami ruchu . Mniej uczęszczane alejki nie muszą być więc oświetlone cały czas, ponieważ dysponujemy technologią, która jest w stanie reagować na pojawiających się w parku spacerowiczów. Tym sposobem ograniczamy nie tylko zużycie energii, ale także emisję niepożądanego światła.