dr n. med. Piotr A. Woźniak
Samodzielny Publiczny Kliniczny Szpital Okulistyczny w Warszawie
Centrum Okulistyczne Świat Oka w Warszawie
Nasz układ wzrokowy w trakcie życia stale się rozwija. Noworodki inaczej odbierają bodźce wzrokowe od osób dorosłych. Początkowo potrafią one jedynie rozróżniać światło od ciemności - ich ostrość wzroku pozostaje bardzo niska. Wraz z rozwojem fizycznym oraz rozwojem procesów fizjologicznych, dzieci zaczynają dostrzegać świat takim jakim go widzą dorośli. Dzieci uczą się rozróżniać kontury oraz skupiać na nich wzrok. Ten proces nazywany jest emetropizacją. Okiem emetropijnym, miarowym nazywamy prawidłowo zbudowaną i funkcjonującą gałkę oczną. Gałka oczna w oku emetropijnym zbudowana jest tak, aby promienie równoległej wiązki światła zostały ogniskowane na siatkówce bez udziały akomodacji. Oko noworodka jest krótsze – nadwzroczne. Niestety coraz częściej dochodzi do zaburzeń w procesie emetropizacji gałki ocznej.
Krótkowzroczność (łac. „myopia”) czyli wada refrakcji układu optycznego charakteryzuje się zbyt duża mocą łamiącą układu wzrokowego w stosunku do osiowej długości gałki ocznej lub zbyt dużą długością gałki ocznej w stosunku do mocy łamiącej układu wzrokowego. Wyróżniamy również krótkowzroczność mieszaną, czyli połączenie obu powyżej opisanych typów krótkowzroczności. Myopia to najczęstsza przyczyna upośledzenia widzenia. Według prognoz Światowej Organizacji Zdrowia do 2050 roku krótkowzroczność dotknie 5996 mln osób, co stanowić będzie ponad 52% populacji. Będziemy mieć do czynienia nie tylko z epidemią, ale z pandemią. Krótkowzroczność to nie tylko wada wzroku! Wraz z jej rozwojem wzrasta ryzyko wystąpienia groźnych dla oka ludzkiego powikłań w tym wystąpień odwarstwień siatkówki, neowaskularyzacji naczyniówkowej, jaskry czy zaćmy. Przyrost procentowy grupy dzieci krótkowzrocznych rozpoczyna się po 6.-7. roku życia. Jednym z najgroźniejszych jej powikłań jest zwyrodnienie plamki związane z krótkowzrocznością (z ang. myopic macular degeneration, MMD), gdyż w plamce znajduje się najwięcej fotoreceptorów, dzięki którym widzimy ostro, rozróżniamy kolory oraz widzimy o zmierzchu. W MMD dochodzi do uszkodzenia zaniku warstwy fotoreceptorów, pojawiają się zaburzenia w tym m.in. plama Fuchsa oraz w konsekwencji dochodzi do nieodwracalnej ślepoty. Rozwój krótkowzroczności jest największy w momencie wzrostu organizmu, dlatego tak ważne są regularne kontrole okulistyczne u dzieci, a każde zgłaszane przez najmłodszych problemy z m.in. z czytaniem z tablicy, mrużenie oczu czy bóle głowy powinny być skonsultowane z lekarzem okulistą. Według obecnego stanu wiedzy medycznej, dzieci u których przynajmniej jeden z rodziców jest krótkowzroczny mają większe ryzyko rozwoju wady. Czynniki genetyczne są niemodyfikowalne. Należy jednak podkreślić wpływ czynników środowiskowych na rozwój myopii - w tym nadmierną pracę do bliży, dietę, czy brak przebywania w naturalnym oświetleniu. Ekspozycja na naturalne światło wpływa na prawidłowy rozwój gałek ocznych i jest czynnikiem hamującym postęp krótkowzroczności.
Wady wzroku, skurcz akomodacyjny, zmęczenie oczu i bóle głowy są najczęstszymi przyczynami z jakimi dzieci zgłaszają się do gabinetów okulistycznych. Jedną z głównych przyczyn jest zbyt długa praca przed tabletami, smartfonami i innymi urządzeniami emitującymi wysokoenergetyczne światło widzialne – tzw. „szkodliwe światło niebieskie”, HEV. HEV wpływa nie tylko na problemy ze wzrokiem- dyskomfort, uczucie pieczenia, suchości gałek ocznych, ale także zaburza nasz dobowy rytm – negatywie wpływa na produkcję melatoniny.
Niestety obecnie nawet do 80% naszego czasu spędzamy w pomieszczeniach zamkniętych (praca, szkoła). Warto pamiętać, aby światło jakie w tych pomieszczeniach mamy, było jak najbardziej zbliżone do światła naturalnego.
Przy wyborze oświetlenia do pokoju dziecka należy pamiętać, aby spełniało ono normę bezpieczeństwa fotobiologicznego ICE 62471. Norma ta wprost opisuje jakie wartości ilości emitowanego światła nie mogą zostać przekroczone. Wśród zagrożeń zdefiniowanych w ICE 62471 są m.in. zagrożenia ze strony światła niebieskiego, promieniowania UVA czy promieniowania podczerwonego. Dziecko w wieku szkolnym do optymalnego rozwoju oraz komfortowego funkcjonowania, potrzebuje lampy biurkowej (ustawionej zza lewego ramienia dla osoby praworęcznej) lub oprawy umieszczonej bezpośrednio nad biurkiem. Do odrabiania lekcji najlepiej wybrać oświetlenie o chłodnej temperaturze barwowej powyżej 4000K , która pozwala na utrzymanie przez dziecko prawidłowej koncentracji na wykonywanym zadaniu. Do zabawy i odpoczynku najlepsze jest natomiast ciepłe, nastrojowe oświetlenie ogólne o temperaturze barwowej 2700 - 3000K.
Oświetlenie powinno zachowywać współczynnik odwzorowywania barw na poziomie 80 CRI.
Przebywanie dziecka w naturalnym oświetleniu oraz wybór prawidłowego oświetlenia, są krytycznymi czynnikami prawidłowego, zdrowego rozwoju dziecka. Pamiętać należy również o higienie pracy wzrokowej wg zaleceń American Optometric Association: „co 20 min pracy z bliska należy popatrzeć przez 20 sekund na przedmiot oddalony powyżej 20 stóp tj. 6m” ( zasada 20/20/20). Tylko regularne kontrole okulistyczne pozwolą na wczesne wykrycie wady wzroku oraz zapobieganie jej progresji.
Bibliografia:
1.The Impact of myopia and high myopia Report of the Joint World Health Organization–Brien Holden Vision Institute, Sydney, 2015
2.Bourne RR, Stevens GA, White RA, Smith JL, Flaxman SR, Price H et al. Causes of vision loss worldwide, 1990-2010: a systematic analysis. Lancet Global Health. 2013;1:e339–e349.
3.Holden B, Fricke TR, Wilson DA, Jong M, Naidoo KS, Sankaridurg P et al. Global prevalence of myopia, high myopia, and temporal trends from 2000 to 2050 (in preparation).
4.Iwase A, Araie M, Tomidokoro A, Yamamoto T, Shimizu H, Kitazawa Y. Prevalence and causes of low vision and blindness in a Japanese adult population: the Tajimi study. Ophthalmology. 2006;113:1354–62.
5.Wu L, Sun X, Zhou X, Weng C. Causes and 3-year-incidence of blindness in Jing-An district, Shanghai, China 2001–2009. BMC Ophthalmol. 2011;11:10.
6.Wong TY, Ferreira A, Hughes R, Carter G, Mitchell P. Epidemiology and disease burden of pathologic myopia and myopic choroidal neovascularization: an evidence-based systematic review. Am J Ophthalmol. 2014;157:9–25.
7.Xu L, Wang Y, Li Y, Cui T, Li J, Jonas JB. Causes of blindness and visual impairment in urban and rural areas in Beijing: the Beijing Eye Study. Ophthalmology. 2006;113:1134–41.
8.Ambroziak AM. Krótkowzroczność i co dalej? Cz.I Optyka numer 4(59) 2019, str 40-42.
9.IEC TR 61547-1:2017, Equipment for general lighting purposes – EMC immunity requirements – Part 1: An objective voltage fluctuation immunity test method, edition 2.
10. IEC 61000-4-15, Electromagnetic compatibility (EMC). Part 4-15: Testing and measurement techniques. Flickermeter. Functional and design specifications.